Ngā mate āpiti o ngā rongoā āraimate, ngā tauhohe me te haumaru Vaccine side effects, reactions and safety
Ka pā ngā tauhohe ki ētahi tāngata whai muri iho i te tuku rongoā āraimate. He māmā te nuinga o ngā mate āpiti, kāore hoki e karioi te noho. Katoa ngā rongoā āraimate e wātea ana ki Aotearoa kua aromatawaitia mō te haumaru me te kawekawe.
This content is available in other languages:
Ngā tauhohe e tino kitea ana
Pērā anō i te nuinga o ngā rongoā, ka pā mai pea ngā tauhohe i ngā rongoā āraimate. I te nuinga o te wā he māmā ēnei, ā, kāore e pā mai ki te katoa.
He māori noa ngā tauhohe māmā, ka mutu e whakaatu ana kei te urupare tō pūnaha awhikiri ki te rongoā āraimate.
Mēnā ka pā mai he tauhohe ki a koe, ka pā mai i te nuinga o te wā i ngā rā torutoru tuatahi i muri i te whiwhi rongoā āraimate. Kua wehe atu te rongoā āraimate ake i tō tinana i roto i ētahi hāora, i ētahi rā torutoru rānei i runga i ngā tukanga a te pūnaha awhikiri.
Ko te tauhohe e tino kitea ana mō te tuku awhikiri ko ēnei:
- tētahi kirikā māmā
- he mamae, he pupuhi rānei i te wāhi i uru ai te ngira.
Ngā tauhohe pāwera
Me tino uaua te kitea ngā tauhohe pāwera kino. Tata ki te 1 te tangata noa i roto i te 1 miriona ka pāngia e tēnei.
He tino matatau tō kaituku rongoā āraimate, ā, e mōhio ana ia ki tāna e kimi nei, ka mutu ka taea e ia te whakamaimoa wawe tētahi tauhohe pāwera ki te pā mai tērā.
I te nuinga o te wā ka pā mai ngā tauhohe pāwera kino i roto i ngā miniti torutoru tuatahi whai muri iho i te tuku rongoā āraimate, koinei te take me tatari ō tamariki mō ngā miniti e 20 whai muri iho i te whiwhi rongoā āraimate.
He aha ngā tauhohe me kimikimi
He tauhohe rerekē tō tēnā rongoā āraimate, tō tēnā rongoā āraimate. I te toronga, ka whakamōhio tō kaituku rongoā āraimate i a koe he aha ngā tauhohe me kimikimi e koe. Mā tēnei koe e āwhina kia mōhio ai ka aha pea.
Hei tauira, ka puta pea i ētahi tamariki, i ētahi pakeke rānei he kirikā, he kōpukupuku māmā rānei. He urupare tēnei e matapaetia nei whai muri iho i ētahi rongoā āraimate, ā, kāore e karioi te noho i te nuinga o te wā. Ehara i te mea e tohu ana tērā e māuiui ana tō tamaiti.
Mēnā e tīpako ana koe i ngā rongoā āraimate e rārangitia nei i te Wātaka Tuku Awhikiri ā-Motu ka taea e koe te ako ngā tauhohe motuhake e pā ana ki ia rongoā āraimate.
Wātaka Tuku Awhikiri ā-Motu (internal link)
Me pēhea te maimoa i ngā tamariki kua pāngia e ngā tauhohe noa
Ko ētahi huarahi e hāneanea ake ai te noho a tō tamaiti whai muri iho i te rongoā āraimate ko ēnei e whai ake nei.
- Ki te mamae tōna ringa, tōna waewae rānei nā te wero te take, waiho tētahi paranene mākū, tētahi pēka whakamātao rānei (kua tākaitia ki tētahi paranene maroke) ki te wāhi o te wero. Kaua e mirimiri i te wāhi o te wero.
- Mēnā he kirikā tōna, kia pai ai te nui o te inu wai a tō tamaiti. Tukuna ki a ia te wai kia nui hei inu. Mēnā e whāngote ana koe, kia tino auau te whāngai atu.
- Ki te wera rawa tō tamaiti, tangohia ētahi o ōna kākahu.
- Kia kaha te awhiawhi i tō tamaiti.
Tukuna he paracetomol, he ibuprofen rānei e ai ki ngā tohutohu a tō rata, a tō nēhi, a tō kaiwhakarato hauora rānei.
Te pūrongo i ngā mate āpiti
Mēnā kua pāngia mai koe, tō tamaiti rānei e ētahi mate āpiti whai muri iho i tētahi rongoā āraimate, ka taea e koe te pūrongo ki te Centre for Adverse Reactions Monitoring (CARM).
Te haumaru o te rongoā āraimate
I tua atu i te whai wāhi atu ki te wai mā, ko te tuku awhikiri te hāpaiora hauora whaihua katoa i te ao mō te whakaora tangata.
I tua atu i te whakaiti i te tūraru ka tino māuiui koe, he nui noa atu ngā painga nō te tuku awhikiri.
He māori noa te noho ohiti mai, inarā i te wā e mahi ai koe i tētahi whakatau mō te hauora o tō tamaiti, engari he nui noa atu ngā painga mō tō tamaiti nā te whiwhi rongoā āraimate tēnā i ngā mōrearea ka tae tahi mai ina pā mai te mate, mēnā kāore anō ia kia whiwhi rongoā āraimate.
Katoa ngā rongoā āraimate e wātea ana i Aotearoa kua aromatawaitia mō te haumaru me te kawekawe.