Huhu malu‘i HPV (human papillomavirus) HPV (human papillomavirus) vaccine

‘Oku ta‘etotongi ‘a e huhu malu‘i HPV ki he kakai ta‘u 9 ki he 26. Ko e lahi taha ‘o e ngaahi ‘apiakó ‘oku nau fakahoko ia ki he Ta‘u Fakaako (Year) 7 pe 8. ‘Oku toe ma‘u atu foki ia mei ho kautaha ki he mo‘ui leleí. ‘Oku tokoni ‘a e huhu malu‘i HPV ke malu‘i ‘a e fānaú meí he ngaahi mahaki kanisā lahi ‘amui ange ‘i he mo‘uí.

This content is available in other languages:

Me‘a ‘oku malu‘i koe mei ai ‘e he huhu malu‘i HPV

‘Oku malu‘i ‘e he huhu malu‘i ‘a hono ma‘u ‘o e human papillomavirus — ko ha kulupu ‘o e ngaahi vailasi angamaheni ‘aupito ‘okú ne uesia kakai ‘e toko 4 ‘i he toko 5 ‘i ha fa‘ahinga taimi ‘i he‘enau mo‘uí.

‘Oku fakamafola ‘a e HPV fakafou ‘i ha fakafehokotaki ‘o e kilí ‘i he tō‘onga fakamalí (intimacy).

Ko e lahi taha ‘o e taimí ‘e ‘ikai ke ke ‘ilo‘i ‘e koe ‘okú ke ma‘u ‘a e mahaki HPV, pea ‘oku angamaheni ke mavahe atu ia ‘iate ia pē. Ka ‘i he taimi ‘e ni‘ihi ‘oku fa‘a nofo holo pē ia ‘i loto ‘o iku atu ai ki ha ngaahi kanisā lahi ‘amui ange ‘i he mo‘uí.

Ko e kanisā ‘o e taungafanaú ‘a e kanisā ‘oku hoko lahi tahá ‘o tupu meí he HPV. ‘E toe lava foki ‘e he vailasí ‘o fakatupunga ha kanisā ‘o e ‘ulú mo e kiá, mo e kanisā ‘i he ngaahi konga kehe ‘o e sinó. Fakafuofua ki he vahe tolu ‘o e kanisā HPV kotoa ‘okú ne uesia ‘a e kakai tangatá. ‘E toe lava foki ‘e he HPV ‘o fakatupunga ha fepulopulasi ‘a e konga fakatangatá (genital warts).

Ki ha fakamatala lahi ange fekau‘aki mo hono sivi ‘o e taungafanaú, kau ai ‘a e sivi faka‘ata HPV, ‘a‘ahi ki he uepisaiti Time to Screen.

Sivi ‘o e taungafanaú — Time to Screen (internal link)

‘Oku ola lelei ‘aupito ‘a e huhu malu‘í

‘Oku ola lelei ‘aupito ‘a e huhu malu‘í ki hono ta‘ota‘ofi hono ma‘u ‘a e mahaki‘ia meí he kalasi ‘e 9 ‘o e HPV.

Koe‘uhi ‘oku angamaheni ke hoko ‘a e HPV, ko e founga lelei taha ke malu‘i ai ho‘o fānaú meí he HPV ko hono huhu malu‘i kinautolu.


Ko e taimi ke ma‘u ai ha huhu malu‘i HPV

‘oku ta‘etotongi ‘a e huhu malu‘i HPV ki he fa‘ahinga ‘oku ta‘u 9 ki he 26.

Ko e fānau toko lahi ‘oku lava ke nau ma‘u ‘a e huhu malu‘i flu ‘i he ‘apiakó, ‘o angamaheni ki he Foomu 1 pe 2. Ko e taimi lelei taha ‘eni ke huhu malu‘i aí, koe‘uhí ko e sisitemi malu‘i ‘o ha leka kei si‘i ‘oku ola lelei ‘aupito ‘ene fakatupu ‘a e ngaahi ivi malu‘í (antibodies) ‘i he ngāue ‘a e huhu malu‘í pea ‘oku tolonga ‘a e malu‘i ko iá.

  • ‘Oku fiema‘u ki he fānau ta‘u 9 ki he 14 ha tu‘oni huhu (doses) ‘e 2. Ko e tu‘oni huhu hono uá ‘oku ‘oange ia ‘o ‘ikai toe si‘isi‘i hifo ‘i he māhina ‘e 6 hili ‘a e tu‘oni huhu ‘uluakí.
  • Ko e to‘utupu kamata meí he ta‘u 15 ‘oku fiema‘u kiate kinautolu ha tu‘oni huhu ‘e 3. ‘Oku ‘oange ‘eni ‘o laka hake ‘i he māhina ‘e 6.

Ngaahi huhu malu‘i ‘oku fakahoko ‘i he ‘apiakó

‘Oku ‘a‘ahi atu ‘a e ngaahi timi meí he potungāue mo‘uí ki he ngaahi ‘apiako ‘oku kau maí ke huhu malu‘i ‘a e fānau akó ‘o angamaheni ki he Foomu 1 pe Foomu 2. ‘E ‘oatu ‘e he ‘apiako ‘a ho‘o tamá kiate koe ‘a e fakamatala mo e ngaahi foomu fakangofua.

Kapau na‘e ‘ikai ke ma‘u atu ‘e ho‘o tamá ha huhu malu‘i ‘i he ‘apiakó, fetu‘utaki ki he ‘apiakó ke vakai pe ‘oku ‘i ai ha ‘aho huhu malu‘i ‘e toe faingamālie ‘amui ange.

Ngaahi huhu malu‘i ‘oku fakahoko ‘i tu‘a meí he ‘apiakó

Kapau ‘oku ‘ikai ke fakahoko ha huhu malu‘i HPV ‘i ho ‘apiakó, pe kapau na‘e ‘ikai ke lava ‘o ma‘u ia ‘e ho‘o ki‘i tamá ‘i ha fa‘ahinga ‘uhinga pē, ‘e lava lelei pē kenau ma‘u atu ia ‘i ha ‘a‘ahi ki ho‘o toketaá, neesí, pe kautaha tokoni ki he mo‘ui leleí.

Ko ha fili foki ‘eni kiate koe kapau ‘oku ke loto ke ke ‘i ai tonu mo ho tamá ‘i he taimi ‘e fakahoko ai hono huhu malu‘í.


Ko e huhu malu‘i fē ‘oku ngāue‘akí

Ko e huhu malu‘i ‘oku mau ngāue‘aki ‘i Aotearoa Nu‘u Silá ko e Gardasil 9. ‘Oku ‘oatu ia fakafou ‘i ha huhu ki ho nimá (arm).

‘Oku mahu‘inga ke ma‘u kotoa ‘a e ngaahi tu‘oni huhu ‘o e huhu malu‘i HPV ‘oku fiema‘ú ke hoko ai ‘o malu‘i kakato.

‘E ‘ikai ke lava ‘e he huhu malu‘í ‘o fakatupunga ha mahaki HPV pe kanisā.

‘Ilo ‘a e ngaahi tali ki ha ngaahi fehu‘i angamaheni lahi fekau‘aki moe HPV mo e Gardasil 9.

Ngaahi fehu‘i mo e ngaahi tali ki he Gardasil 9 — Medsafe (external link)


Ngaahi uesia tamakí mo e ngaahi ongo‘í

Hangē ko e ngaahi faito‘o lahi, ‘e lava ke fakatupunga ‘e he huhu malu‘í ha ngaahi ongo‘i. ‘Oku angamaheni ke tō ma‘ama‘a pē ia, pea ‘e ‘ikai ke ma‘u ia ‘e he tokotaha kotoa.

‘Oku angamaheni pē ‘a e ngaahi ongo‘i ‘oku tō ma‘ama‘á pea ‘oku fakahaa‘i mei ai ‘oku fakafeangai ‘a e sisitemi malu‘i ‘o ho‘o tamá ki he huhu malu‘í.

Kapau ‘e hokosia ‘e ho‘o fānaú ha ngaahi ongo‘i, ‘oku angamaheni ke hoko ia ‘i he ngaahi ‘aho si‘i hili hono ma‘u ‘a e huhu malu‘í. ‘Oku pulia atu ‘a e huhu malu‘i meí he sino ‘o ho‘o tamá ‘i loto ‘i ha lau houa pe lau ‘aho.

‘Oku kau ki he ngaahi ongo‘i angamaheni ki ha huhu malu‘i ‘a e:

  • ki‘i mofi
  • mamahi pe pupula ‘a e feitu‘u na‘e huhu‘i ai ‘a e fo‘i huí.

Ngaahi ongo‘i angamaheni kehe

‘Oku kau ki he ngaahi ongo‘i angamaheni kehe ‘o e huhu malu‘i HPV ‘a e:

  • langa ‘ulu
  • ongo‘i puke
  • ongo‘i hela‘ia
  • pongia, ninimo (ko ha fakakaukau fakapotopoto ia ki hono ta‘ota‘ofi ‘ení ke kai ki mu‘a)
  • langa mo e mamahi‘ia.

Ngaahi uesia ki he sinó (Allergic reactions)

‘Oku hāhāmolofia ke hoko ‘a e ngaahi uesia fakatu‘utāmaki ki he sinó. Ko e toko 1 nai pē ‘i he kakai ‘e toko 1 miliona tenau hokosia ‘eni.

Kuo ako‘i lelei ‘a e tokotaha ‘okú ne fakahoko ‘a e huhu malu‘í pea ‘okú ne ‘ilo ‘a e me‘a ke siofí pea lava ‘o faito‘o vave ha fa‘ahinga uesia ki he sinó kapau ‘e hoko.

‘Oku fa‘a hoko ‘a e ngaahi uesia ki he sinó ‘i loto ‘i he ngaahi lau miniti hili ‘a e huhu malu‘í. Ko e ‘uhinga ia ‘oku fiema‘u ai ki ho fānaú kenau tatali ‘o a‘u ki ha miniti ‘e 20 hili ‘a e huhu malu‘í.

Fakamatala lahi ange

Ma‘u ha fakamatala lahi ange fekau‘aki mo e ngaahi uesia angamahení, me‘a ke siofí mo e founga ke līpooti ai ‘a e ngaahi uesia tamakí.

Ngaahi uesia, ngaahi ongo‘i mo e malu ‘a e huhu malu‘í (internal link)