Some health workers at Health NZ public hospitals and services are planning to strike on Thursday 23 October to 7am on Friday 24 October. Emergency departments will be open for emergencies only. Strikes planned for 23 to 24 October 2025external link
Aafiaga o le tuipuipui, faaletonu ma le saogalemu Vaccine side effects, reactions and safety
E faalogoina e nisi faaletonu pe a uma na fai le tuipuipui. E feololo ma e lē umi na aafia ai. Ua uma na suesueina tuipuipui uma o maua i Aotearoa Niu Sila mo tulaga e saogalemu ai ma le aogā.
This content is available in other languages:
Isi faaletonu masani
E pei lava o le tele o isi fualaau, e iai taimi e ilitata ai le tino i tuipuipui. E feololo, ma e lē aafia ai tagata uma.
E lē o se mea ese le feololo o tulaga e maua ai ma o foliga na e iloa ai o lo o aogā le tuipuipui e faatupu ai le malosi i lou tino.
E masani na e vaaia se mea ua ilitata ai lou tino i uluai aso talu na fai le tuipuipui, pe afai o se tulaga lea e te maua ai. E faitau itula po o aso foi e amata mou ese atu ai le tuipuipui mai lou tino a o tau faatupu puipuiga malosi i lou tino.
O aafiaga sili na taatele o se tuipuipui e aofia ai:
- feololo le fiva
- tiga pe fula le vaega o le tino na tui.
Aafiaga o mea e ilitata ai le tino
E seāseā aliae aafiaga o mea e ilitata leaga ai le tino. Na o le 1 mai le 1 miliona tagata e maua ai.
Ua aoaoina atoatoa lelei le tagata o faia lou tuipuipui ma iloa auga e vaavaai ma vave togafitia se mea ua ilitata ai le tino.
O tulaga masani le aliae o aafiaga e ilitata leaga ai le tino pe a pasia minute mai le faatoa fai ai o le tuipuipui, ma o le mafuaaga lena e tatau ai ona e faatali mo le 20 minute pe a uma na fai le tuipuipui.
O mea e ilitata ai le tino e vaavaai ai
E eseese foliga o se mea ua ilitata ai le tino mo tuipuipui uma. E faailoa atu ai e le tagata o faia le tuipuipui mea e ilitata ai le tino, i le aso e fai ai lou tui. E te iloa ai tulaga e ono tupu ma e lē faateia ai.
Mo se faataitaiga, o nisi tamaiti po o tagata matutua e ono fiva pe feololo se pata e maua ai. E lē o se tulaga e faateia ai pe a uma na fai nisi o tuipuipui, ma e lē masani na umi se taimi e aafia ai. E lē faapea ai ua ma'i lau tamaitiiti.
A e faitau i tuipuipui eseese o faamauina i le National Immunisation Schedule ona e iloa ai lea o mea e ilitata ai le tino e fesootai i tuipuipui taitasi.
Auala e togafitia ai tamaiti mai tulaga masani ua ilitata ai le tino
O nisi nei o auala e faatoafilemu ai si au tama pe a uma na fai tuipuipui.
- Tuu se mea susū po o se pepa aisa (taai i se solo mago) i le ogalima po o le vae o tiga mai le tui na fai. Aua le milia le vaega o le tino na tui.
- Faainu e lē mātū ai le tino, pe a ua fiva. Ia lava le vai o faainu. Toaga e faasusu, pe a fafaga i lou suasusu.
- Talai ese nisi lavalava, pe a vevela tele.
- Fai ma opo atu si au tama.
Faainu se paracetamol po o le ibuprofen e pei ona faatonuina e le fomai, tausimai, po o le vaega faalesoifua maloloina.
Lipotiaina o aafiaga
O ā lava aafiaga ua e faalogoina po o faalogoina e lou alo pe a uma na fai se tuipuipui, e mafai na e lipotia i le Centre for Adverse Reactions Monitoring (CARM).
Saogalemu o le tuipuipui
O tuipuipui le isi auala pito sili ona aogā e ese mai le moomia o le suavai mamā, e faasaoina soo se tagata ola i le atu laulau.
E lē gata i le tuuitiitia o tulaga e tigaina tele ai, e tele isi aogā o tuipuipui.
E lē o se mea fou le faaeteete, aemaise tulaga e patino i le soifua maloloina o lau fanau, ma e sili atu ona tele aogā o le fai o tuipuipui mo lou alo na i lo le tua i lamatiaga o se faamai pe a lē faia.
Ua uma na faataitai tuipuipui o faaaoga i Aotearoa Niu Sila mo tulaga e saogalemu ai ma le aogā.